အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူများနေ့ အထိမ်းအမှတ်

ဒီဇင်ဘာ ၁၈ ရက်နေ့ နေပြည်တော်မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူများနေ့ အခမ်းအနားကို ကျင်းပပါတယ်။ ဒီနှစ်အတွက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူများနေ့ ဆောင်ပုဒ်ကတော့ “လူမှုစီးပွားကောင်းစေဖို့ ကောင်းစွာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာစို့” (Migration and Social Cohesion) ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် မှာ တမ္ဘာလုံး မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူ စုစုပေါင်း ၂၇၂ သန်းရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။ အားလုံးသိထားတဲ့အတိုင်း မြန်မာနိုင်ငံက နေ နိုင်ငံတကာကို ရွှေ့ပြောင်းအလုပ် လုပ်ကိုင်သူတွေလည်း တနေ့တခြား တိုးတက်များပြားလက်ရှိပါတယ်။ အိမ်နီးခြင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာဆိုရင် ၅သန်းထိ ရှိနေပြီလို သိရပါတယ်။ အဲ့ဒီထဲကမှ ၃ သန်း ကတော့ တရားမဝင်နေရောက်လုပ်ကိုင်နေတယ်လို့သိရှိရပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံအပြင်၊ မလေးရှား၊ စင်ကာပူ၊ တရုတ်၊ UAE၊ ကာတာ အပြင် အခြားဉရောပ နိုင်ငံများသို့လည်း သွားရောက် လုပ်ကိုင်နေကြကြောင်းသိရှိရပါတယ်။ တော တွေ တောင်တွေ မြစ်ချောင်း ပင်လယ်ကို ဖြတ်ပြီး တရားဝင် လမ်းကြောင်းရော တရားမဝင် လမ်းကြောင်း ကပါ အခြား နိုင်ငံ ကိုသွားရောက် ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်လုပ်ကိုင်တယ်ဆိုတာ ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ အလုပ် အကိုင်တွေရရှိဖို့၊ ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ဘဝ အနေအထားရရှိဖို့၊ ပညာသင်နိုင်ဖို့ အစရှိသဖြင့် မျှော်လင့်ချက် တပွေ့တပိုက်နဲ့ သွားကြတာပါ။ ဒီလိုသွားတဲ့နေရာမှာ မိမိ ပိုက်ဆံ စိုက်ထုတ်ပြီး သွားတာရော၊ ရွှေ့ပြေင်းသွားလာ ကုန်ကျစရိတ် မတတ်နိုင်လို့ ပေါင်နှံ ချေးငှားပြီးသွားရတာ၊ အေဂျင်စီက စိုက်ပေးပြီးတော့ လခ ထဲက လတိုင်း ပြန်ဆပ်ရတာ…။ တဖက်ကိုရောက်ရှိ သွားရင်လည်း ရရှိတဲ့အလုပ်မှာ အဆင်ပြေတာ မပြေတာ တွေ မျှော်လင့်ထားတဲ့ အတိုင်း မဖြစ်လာရင် (3 Ds Job) ကိုကြုံရရင် မငြင်းနိုင်ဘဲ သည်းခံလုပ်ရတာတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ (Dirty, Dangerous and Demeaning Jobs) ညစ်ပတ်၊ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အလုပ်တွေ အပြင် ဘဝဂုဏ်သိက္ခာကို ထိခိုက်စေတဲ့ အလုပ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး တဖက်မှာ ဘာဖြစ်မလဲ မသိဘဲ သွားရောက် အလုပ် လုပ်ကိုင်တဲ့သူတွေလည်း လွန်စွာများပါတယ်။ ကံကောင်းပြီး အလုပ်အကိုင် အဆင်ပြေသူများလည်းရှိသလို ဘာသတင်းမှ မရ အစပျောက်သွားသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ မွန်ပြည်နယ်မှာ လုပ်ထားတဲ့ သုတေသနမှာဆိုရင် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ် လုပ်ကိုင်သူ ရှိတဲ့အိမ်တွေဟာ အခြားသူများထက် အခြေအနေပိုကောင်းတာကိုတွေ့ရှိရပါတယ်။ ခုလောလောဆယ် အခြေအနေကောင်းပေမယ့် နောင်ရေး အဆင်ပြေအောင်က ငွေတွေကို စီမံသုံးစွဲတဲ့ မိသားစုများ အခန်းကဏ္ဍက လွန်စွာအရေးကြီးပါတယ်။ ဒါကို စနစ်တကျ စီမံသုံးစွဲမှုမရှိဘဲ (နောင်ရေးကိုမစီမံဘဲ)၊ စားသုံးမှုမှာဘဲ ကုန်မယ်ဆိုရင် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ် လုပ်ကိုင်မှုကနေ အကောင်းသံသရာသို့ မဖောက်ထွက်နိုင်ဘဲ မိဘများက တဖက်နိုင်ငံသွားအလုပ် လုပ်၊ ကလေးကလည်း ပညာမတတ်၊ ကြီးလာတော့ သူလည်း သွားအလုပ် လုပ်နဲ့ အဆိုးသံသရာ လည်နေနိုင်ပါတယ်။ နောက်တခုကလည်း သွားရောက် အလုပ် လုပ်ကိုင်ပြီး ပြန်ပို့တဲ့ ငွေအတော်များများက တရားမဝင်လမ်းကြောင်းက ဝင်နေတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် တိုင်းပြည်ရဲ့ Monetary policy ကိုစီမံခန့်ခွဲရာမှာလည်း အခက်အခဲတွေရှိပါတယ်။ တရားမဝင်လမ်းကြောင်းကို သုံးနေတယ်ဆိုတာ တရားဝင်လမ်းကြောင်းထက် ပိုလွယ်နေလို့ပါ။ အလုပ်သမားများ ငွေပြန်လည်လွှဲပို့တာကို တရားဝင်လမ်းကြောင်းကနေ ပို့ဖို့ တိုက်တွန်းနေတာထက် လက်တွေ့ပိုလွယ်အောင် လုပ်ပေးနိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီနှစ်ရဲ့ “လူမှုစီးပွားကောင်းစေဖို့ ကောင်းစွာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာစို့” ဆောင်ပုဒ်အရ မသွားခင်မှာ စနစ်တကျ သေချာပြင်ဆင် သွားနိုင်ရင် အကောင်းဆုံးပဲဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆိုရင် နှစ်နိုင်ငံ သဘောတူ စာချုပ်များချုပ်ဆိုပြီး လုပ်သားများ တရားဝင် ပို့ဆောင်နိုင်နေပြီဖြစ်ပါတယ်။ MoU နဲ့ သွားတာဆိုရင် ဘေးအန္တရယ်ကင်းပြီး တခုခု ဖြစ်ခဲ့ရင်လည်း အကာအကွယ်ရနိုင်ပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၂၀ ကတော့ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမရှိခဲ့ပါဘူး။ အခုဆိုရင် MoU နဲ့ သွားရင် မြန်မာဖက်မှာ ကုန်ကျစရိတ် က ၁၅၀,၀၀၀ကျပ်ထက်မပိုပါဘူး။ ဉပမာ ဆိုရင် - မြဝတီ ကနေရန်ကုန် ကားခ ၁၀,၀၀၀ ကျပ်၊ Passport လုပ်ခ ၂၅,၀၀၀ ကျပ်, စာချုပ် ချုပ်ဆိုခ ၆,၀၀၀ ကျပ်၊ စာရွက်စာတမ်းခ ၃,၅၀၀ ကျပ်၊ ရန်ကုန်မှ မြဝတီသို့ကားခ ၁၀,၀၀၀ ကျပ် နဲ့ မြဝတီ မှာ labour card လုပ်တာ၊ ဓါတ်ပုံရိုက်ခ ဘာညာ ၁၅,၀၀၀ ကျပ် ရယ် အေဂျင်စီက ဝန်ဆောင်ခ ၆၀,၀၀၀ ကျပ်လောက် ကုန်ကျပါတယ်။ ထိုင်းဖက်မှာတော့ ၂၉၀၀ ဘတ်ပါ။ ဆေးစစ်တာ ၅၀၀, ၂ နှစ်ဗီဇာ ၅၀၀, အလုပ်လုပ်ခွင့်ပါမစ် ၂ နှစ်စာ ၁၉၀၀ ဖြစ်ပါတယ်။ ထိုင်းဖက်ခြမ်းမှာလည်း မြန်မာ့ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား အရေး စွမ်းစွမ်းတမံ ဆောင်ရွက်ကြလို့ မြန်မာပြည်ဖက်ကနေ လုပ်သားစုဆောင်းတာကိုပါ စနစ်တကျ ဆောင်ရွက်လာနိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ Responsible recruitment ကို မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားအရေးဆောင်ရွက်တဲ့ အဖွဲ့များက စက်ရုံများ၊ ဝယ်ယူသုံးစွဲတဲ့ နိုင်ငံများနဲ့ စနစ်တကျပူးပေါင်းပြီး အားသွန်ခွန်စိုက် ဆောင်ရွက်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို MoU က ဘာမှလည်းသိပ်မကုန် စိတ်လည်းချရတာကို ဘာလို့ အောက်လမ်းကနေ တရားမဝင် သွားနေကြတာလဲလို့ မေးမြန်းကြည့်ပါတယ်။ ပိုသက်သာလို့လား၊ ဒါမှ မဟုတ် အသိက ခေါ်လို့လား လို့မေးကြည့်ပါတယ်။ စိတ်မကောင်းစရာပါပဲ မသိလို့ ပါတဲ့။ MoU စနစ်နဲ့ တရားဝင် သွားတာ အချိန် ခဏတော့ စောင့်ရတယ် ဒါပေမယ့် ဒီလိုတွေရှိနေတယ်ဆိုတာ မသိလို့ပါတဲ့။ ဒါနဲ့ပဲ လူကုန်ကူးခံ၊ အမြတ်ထုတ်ခံရတာတွေ ဖြစ်လာရော။ ကျွန်မတို့ ဒီ့ထက်ပိုကြိုးစားရမယ်။ မှတ်ချက်။ ဓါတ်ပုံက မဟာချိုင် မှာ ရိုက်တယ်။

လူငယ်နဲ့ နိုင်ငံရေး

BBC မြန်မာပိုင်းက Friday Live ဆိုတဲ့ အပတ်စဉ် သောကြာညနေ လေးနာရီမှာ တင်ဆက်တဲ့ အစီအစဉ်က ဖိတ်ခေါ်တာနဲ့ NLD က မဇာဏီမြင့်မောင်နဲ့ အတူ သွားရောက်ဆွေးနွေးဖြစ်ပါတယ်။ ခေါင်းစဉ်ကတော့ လူငယ်နဲ့ နိုင်ငံရေး။ အဲ့ဒီထဲက ကိုယ်ဆွေးနွေးခဲ့တဲ့ မှတ်မိတာလေး ပြန်ရေးလိုက်ပါတယ်။ နိုင်ငံရေးဆိုတာ ဘယ်လိုမျိုးလဲနဲ့ လူငယ်တွေ ဘယ်လိုပါဝင်လို့ရမလဲဆိုတာနဲ့ စတင်ဆွေးနွေးဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်တော့ နိုင်ငံရေးလို့ဆိုလိုက်ရင် ကိုယ့်အရေးပဲဖြစ်တယ်လို့ မြင်လိုက်လို့ရတယ်။ ပါတီနိုင်ငံရေး၊ အစိုးရ အဖွဲ့ထဲဝင်လုပ်တဲ့နိုင်ငံရေး၊ လှုပ်ရှားမှုနိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး စသဖြင့်မျိုးစုံရှိပါတယ်။ နေရာပေါင်းစုံကနေ ပါဝင်လို့ရပါတယ်။ တပတ်ကို တရက်ပဲ ဖြစ်ဖြစ် တနာရီပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဝင်ပြီး လုပ်ကိုင်လို့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လုပ်နိုင်ကိုင်နိုင်အောင် လမ်းကြောင်းတွေ ဖွင့်ထားပေးဖို့နဲ့ ထောက်ပံ့ပေးဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ မည်ကာမတ္တဝင်ခွင့်ပေးလို့လည်းမရပါဘူး။ နိုင်ငံရေးလို့ ဆိုလိုက်တာနဲ့ ထောင်နဲ့ တန်းမြင်တယ်ဆိုတဲ့ကိစ္စကလည်း ရှိနေတော့ မိဘ တွေအနေနဲ့လည်း အားမပေးပါဘူး။ အတိတ်က သင်ခန်းစာတွေကြောင့်လို့ ပြောရမှာ ဖြစ်ပါတယ်၊ တလက်စတည်းမှာလည်း တချို့ နိုင်ငံရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ လူငယ်တွေလည်း ထောင်ကျ၊ အမှုရင်ဆိုင်ရတာတွေ ဆက်ဖြစ်နေလို့လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါမျိုးကို ဖြည်းဖြည်းချင်း ပြုပြင်သွားနိုင်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ ဘာလို့လူငယ်တွေ နိုင်ငံရေးမှာပါဝင်ဖို့လိုတာလဲ။ ဒီမေးခွန်းကလည်း ဖြေရမှာကျယ်ပြန့်ပါတယ်။ လူငယ်တွေရဲ့ အရေးကိစ္စ နဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ စိန်ခေါ်ချက်တွေ မတူကြပါဘူး။ ဒါတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ ကျွန်မတို့ လူငယ်တွေ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ပါဝင်ဆောင်ရွက်မှရပါမယ်။ ဒီလို ကိုယ်တိုင်ဖြေရှင်းတယ်ဆိုတဲ့ နေရာမှာ လွှတ်တော်ထဲဝင်မှ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားမှ မဟုတ်ပါဘူး။ လူငယ့်ရေးရာ ကိစ္စတွေ၊ မူဝါဒ‌တွေ ချမှတ်ရေး ဆွေးနွေးမှုတွေ၊ ပါတီ နိုင်ငံရေးကိစ္စရပ်တွေမှာ တတ်နိုင်သလောက်ပါဝင် ကူညီဆောင်ရွက်တာတွေ၊ မိမိ အမြင်တွေကို ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ဖော်ထုတ်တင်ပြ ဆွေးနွေးတာတွေ လုပ်ကိုင်လို့ရပါတယ်။ မူဝါဒ ချမှတ်သူတွေနဲ့ အကောင်အထည်ဖော်သူတွေအနေနဲ့ လူငယ်တွေရဲ့ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ၊ စိန်ခေါ်ချက်တွေကို နားထောင်နေလား၊ မူဝါဒတွေ ချမှတ်နေသလား၊ ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ကြိုးစားနေသလား ဒါတွေကို စောင့်ကြည့်လေ့လာဖို့ ပါဝင်ဖို့ လိုပါတယ်။ ခုခေတ်လူငယ်တွေ ကြုံနေရတာ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းရှားပါးလာတာ၊ ကျောင်းပညာရေးနဲ့ လက်တွေ့ လုပ်ငန်းခွင်တွေက ကိုက်ညီမှုမရှိတာတွေ၊ စသဖြင့် ကြုံနေရတယ်။ ဒါတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားနေလား၊ နားထောင်နေလား၊ ဖြေရှင်းဖို့ အစီအစဉ်တွေရှိနေပြီလား ဆန်းစစ်ဖို့နဲ့ ဆောင်ရွက်ဖို့ တိုက်တွန်းဖို့လိုနေပါတယ်။ ဒါ ကျွန်မတို့ လုပ်နိုင်တဲ့၊ လုပ်နိုင်သလောက် လုပ်လို့ရတဲ့ နိုင်ငံရေး ဖြစ်ပါတယ်။ အထက်က ပြောခဲ့သလို မည်ကာမတ္တပါဝင်ခွင့်ပေးတာထက် တကယ့်ကို ပါဝင်ခွင့်ပေးပြီး လူကြီးများ အတွေ့အကြုံနဲ့ လူငယ်တွေရဲ့ ချဉ်းကပ် ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်မှုတွေနဲ့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်နိုင်ပါတယ်။ နောက်အရေးကြီးဆုံးအချက်က ကျွန်မ တို့ လူငယ်တွေမှာ အာဃာတတွေ မရှိပါဘူး။ တဉီးနဲ့ တဉီး ပူပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့၊ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ပိုမိုလွယ်ကူ မြန်ဆန်ပါတယ်။ တချို့တွေကတော့ ဝင်လုပ် ပြောဆိုနေတဲ့သူတွေက လုပ်နိုင်လို့၊ ပိုက်ဆံရှိလို့၊ အားလို့ လို့ထင်ကြတယ်။ သူတို့ က နိုင်ငံရေးလုပ်နိုင်မှာပေါ့ အခြေအနေက မှ မတူတာဆိုတာမျိုး ပြောကြတယ်။ ဒီနေရာမှာ နည်းနည်း ပြောချင်တာက တပတ်တရက်ပဲ ဖြစ်ဖြစ် တပတ် တညနေ ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်ခြင်းအား ဖြင့် ပိုမိုနားလည်လာတယ် (စာ မဖတ်မဖြစ် ဖတ်ရမယ်၊ လေ့လာရမှာ ဖြစ်ပါတယ်)၊ အသိုင်းအဝိုင်းလည်း ကျယ်ပြန့်လာတယ်၊ မသိတာတွေလည်း ပိုမိုလေ့လာလို့ရလာပါတယ်။ ယူတတ်ရင် အကျိုးရှိတာတွေ များပါတယ်။ မိမိတတ်နိုင်သည့် ဖက်က ဝင်ရောက်ဆောင်ရွက်ခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံနဲ့ ပြည်သူ့အကျိုးကိုဆောင်ရွက်နိုင်တဲ့ လူငယ်များ ဖြစ်ကြပါစေလို့ ဆုတောင်းလိုက်ပါတယ်။ ဓါတ်ပုံကတော့ South South Global Thinkers ပွဲမှာ သွားဆွေးနွေးတုန်းက UN ရုံးမှာ။

ပြောင်းလဲချိန် တန်ပြီနဲ့ ဆာဗာ (၂)

 အကြောင်းတိုက်ဆိုင်လာလို့ နည်းနည်းလေး ရေးချင်ပါတယ်။ နည်းပညာသမား မဟုတ်ပါဘူး။ သုတေသီပါ။ ထုံးစံအတိုင်း မြန်မာစာ စာရိုက်တော့ ဇော်ဂျီနဲ့ပဲ ရိုက်ပါတယ်။ နောက်တော့ အစိုးရ လုပ်ငန်းတွေနဲ့ တွဲလုပ်တော့ မြန်မာ ၃ နဲ့ ရိုက်လာရပါတယ်။ အစကတော့ မရိုက်တတ်တော့ NHM တို့ online converter တွေ ဘာတွေ သုံးခဲ့တယ်။ နောက်တော့ အသစ် တခု တတ်လည်း ကောင်းတယ်ဆိုပြီး လုပ်လိုက်တာ သုံးရက်ကြာတယ်။ ရိုက်တာက ပြဿနာ မရှိဘူး။ ဖောင့် ပြောင်းပြီး ရိုက်တာ အကောင်းကနေ အဂ်လိပ် ပြန်ပြောင်းလို့မရတာ၊ မျက်တောင် အဖွင့် အပိတ်တွေ မရတာ။ ခဏခဏ စက်က ဟမ်းသွားတာတွေ ကြုံခဲ့ရတယ်။ ခုထိလည်း ကြုံရတုန်းပဲ။

ဘာကြောင့်သုံးလဲဆိုတော့ စာလုံးတွေကို စနစ်တကျလေး ရိုက်လို့ရတယ်။ အသတ် တချောင်းငင် လုံးကြီးတင်တွေ ကို သပ်သပ်ရပ်ရပ်ထွက်လို့၊ ကာဆာ ချရင် ပြန်ပြင်ရင်လည်း သေချာ ကြည့်လို့ရလို့ ကြိုက်တယ်။ ယူနီကုတ် သုံးရင် ကိုယ့်ကို စောင့်ကြည့်လို့ရတယ်၊ ကိုယ်လုပ်နေတာတွေ ကို ဖတ်နေလိမ့်မယ်ဆိုတော့ ဒီတိုင်းလည်း စောင့်ကြည့်လို့ရနေတာပဲလို့ ထင်တာပဲ။ နောက်ထပ် အဆင်မပြေသေးတာလေးတွေက word ထဲရိုက်ရင်ပြေတယ်၊ ဘရောက်ဇာ မှာဆိုရင် ရိုက်တာ မပေါ်ဘူး။ စာလုံးတွေက သေချာ မမြင်ရ စတာတွေ ကြုံရတယ်။ အခု ဝိုင်းလှောင်ကြ ပြောကြ ဝေဖန်ကြတာတွေ မြင်နေဖတ်နေရတယ်။ ကိုယ်ကတော့ နည်းပညာ ပိုင်း ဆိုင်ရာ မသိလို့ မပြောတတ်ဘူး။

ဒါပေမယ့် အပြောင်းအလဲဆိုတာ ဒီလိုဘဲ။ ခက်တယ်။ ဆာဗာကြီးက အဆင်သင့် မဖြစ်သေးရင် ပြန်လန်ကျတာပဲ။ လုပ်နေတဲ့ သူတွေ လူငယ်တွေ အားလုံးကို ချီးကျူးပါတယ်။ ကျေးဇူးလည်း တင်တယ်။ ပိုကောင်းအောင်လို့သာ အားကျိုးမာန်တက်နဲ့ လုပ်နေတယ်လို့လည်း ယုံကြည်ပါတယ်။ ယူနီကုတ်လိုက်တာနဲ့ အီးဂါးဗားမန့် ပြောင်းသွားမယ်လို့လည်း ဆိုလိုတာ မဟုတ်ဘူးလို့ ယုံကြည်ပါတယ်။

အစစ အရာရာ နောက်ကျ ခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အစစ အရာရာ အဆင်ပြေ လွယ်ကူချောမွေ့အောင် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာမှာ တတ်နိုင်သလောက် ကူညီဆောင်ရွက်နေကြလို့ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ဖောင့်များလည်း ညီညွတ်အေးချမ်းကြပါစေ။

မော်ဒယ်နိမ့်ဖုန်းလေးတွေ သုံးလို့မရ ဖြစ်နေတာတွေကိုလည်း အမြန်ဆုံးဖြေရှင်းပေးနိုင်ပါစေ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ပြောင်းလဲချိန် တန်ပြီနဲ့ ဆာဗာ (၁) မှာ ပြောခဲ့သလို ပိုကောင်းတယ်ဆိုလို့ ပြောင်းမယ်ဆိုပြီး ကြိုးစားချိန်မှာ သွားပြောင်းဖို့ အားထုတ်ချိန်မှာ ဆာဗာကျနေတာနဲ့ချည်း ကြုံတော့ စိတ်ညစ်မိတယ်။

ချုပ်ပြောရရင် အပြောင်းအလဲဆိုတာ ခက်ခဲပါတယ်။ မလွယ်ကူ မချောမွေ့ဘူး။ ကျမတို့ သည်းခံမှရမယ်။ တူတူကြိုးစားကြပါစို့။

ငုဝါဝင်း

ပြောင်းလဲချိန် တန်ပြီ နဲ့ ဆာဗာ (၁)

 

၂၀၁၂ ရှေ့ပိုင်းတုန်းက တယ်လီဖုန်းတလုံး ပိုင်နိုင်ဖို့ဆိုတာ လူငယ်အားလုံးလိုလိုရဲ့ လိုလားချက်တွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ နောက်တော့ နိုင်ငံခြားသွားလာဖူးတဲ့သူတွေ ပညာ သွားသင်ကြားခဲ့ဖူးတဲ့ သူတွေအဖို့ မိုဘိုင်းဖုန်းနဲ့ အင်တာနက် ရဲ့ အသုံးဝင်မှု အားသာချက်တွေကို သိရှိ နားလည်ခဲ့ကြတယ်။ မြန်မာပြည် ပြန်လာပြီးနောက် ဆက်သွယ်ရခက်ခဲ၊ လိုချင်တဲ့ သတင်းအချက် အလက် အလွယ်တကူ မရတဲ့ အပေါ် အားမလို အားမရ ဖြစ်ခဲ့ကြတယ်။

အပြောင်းအလဲကို လွန်စွာ မျှော်လင့်တောင်းတ နေတဲ့ကျမတို့အဖို့ အပြောင်းအလဲက တကယ်ပဲရောက်ရှိခဲ့တယ်။ တယ်လီဖုန်း စျေးကွက်ကို နိုင်ငံပိုင် စီးပွားရေး တခုအနေနဲ့ ထိန်းချုပ်ခဲ့့တာကနေ ဖွင့်ပေးလိုက်တယ်။ အဲ့ဒီလို အခြေအနေ ကနေ တဖြေးဖြေး ကျမတို့ သုံးစွဲလာနိုင်တဲ့ အဆင့်ကိုရောက်လာကြပါတယ်။ ဆက်သွယ်ရတာ တွေ လွယ်ကူလာတယ်။ လက်လှမ်းမီနိုင်တာ တွေကို အင်တာနက်ကနေတဆင့် သင်ယူလာနိုင်ကြတယ်။ တယ်လီဖုန်းဆက်နိုင်တာကနေ တယ်လီဖုန်း အင်တာနက်ကို ရလာကြတယ်။ ပိုမြန် ပိုကောင်းတာ ကို သုံးစွဲဖို့တောင်းတ လာကြတယ်။ ဒီကနေ တဆင့်တက် သူများတွေလိုဘဲ စျေးနှုန်းသက်သာတဲ့ မြန်နှုန်းမြင့် တဲ့ အင်တာနက်ကို မျှော်လင့်ကြတယ်။ တိုတိုပြောရရင်တော့ ပိုကောင်းတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေပေါ့။ တဖြည်းဖြည်းတော့ရရှိလာကြပါတယ်။ အော်ပရေတာတွေများလာတဲ့ နဲ့ အမျှ ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေရှိလာသကိုး။

ဒီလိုနဲ့ တနေ့တော့ ကျမ ဖုန်းထဲကြော်ငြာ သတင်းစကားတခု ဝင်လာတယ်။ ၂၀၁၅ ကနေ ခုထိ ရေပန်းစားနေဆဲ စကားဖြစ်တဲ့ ပြောင်းလဲချိန်တန်ပြီ ဆိုတဲ့ စကားလေး အစချီလို့ပေါ့။  သင့်ဖုန်းကို ပြောင်းလဲဖို့လိုပြီ။ ပိုကောင်းတဲ့ 4G အင်တာနက်သုံးစွဲနိုင်ဖို့ သင့် ဆင်းမ်ကဒ်ကို အဆင့်မြင့်လိုက်ပါတဲ့။ နီးစပ်ရာ ဆိုင်တွေကို သွားပါတဲ့။ ကိုယ် အင်တာသုံးတာကို အခြေခံလို့ အနီးဆုံးနေရာလေးတွေကိုတောင် အကြံပြုသေးတယ်။ ကျမလည်း ပိုကောင်းတဲ့ အင်တာနက် သုံးချင်ပေမယ့် အလုပ်များနေတာ နဲ့ မလှည့်နိုင်ဘူး။ အားတဲ့ အချိန် ကိုယ်သွားမယ် လုပ်တော့ ဆိုင်က မဖွင့်နဲ့။

တနေ့တော့ ကိုယ်ကလည်းအား ဆိုင်ကလည်း ဖွင့် ဖုန်းကလည်း လက်ထဲပါလာဆိုတဲ့ အကြောင်းအားလုံးတိုက်ဆိုင်တာနဲ့ 4G  ပြောင်းချင်တယ်လို့ ဆိုင်ကိုသွားတယ်။ပြောင်းလို့ရလားဆိုတော့ ရတော့ ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ခု ဆာဗာ ကျ နေတယ်တဲ့။ ဘယ်တော့ ပြန်ရမလဲဆိုတော့ မသိသေးဘူးတဲ့။ ဒါနဲ့ နောက်တခါ လေဆိပ်က ဆိုင်မှာ တခါ ကြုံတော့ ဆာဗာ ကျနေပြန်သတဲ့။ နောက်တခါလည်း သွား။ ဆာဗာကျနေတုန်း။

စိတ်ထဲမှာ စတွေးမိတယ်။ ပြောင်းလဲချင်တဲ့ စိတ်လည်းရှိတယ် ပြောင်းဖို့လည်း ကြိုးစားအားထုတ်တယ်။ လိုအပ်တဲ့ အရင်းအမြစ်တွေ ဖြစ်တဲ့ ကားစီး ပြီး သွားတယ်။ သို့သော်လည်း အရေးကြီးဆုံးဖြစ်တဲ့ ဆာဗာ က လက်မခံနိုင်တော့ ဘာမှ လုပ်မရဖြစ်ရော။

ဒါကို ကျမ တို့ ခု မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှာ ဒီမိုကရေစီ သို့ပြောင်းလဲရေး ဖြစ်စဉ်နဲ့ ဆက်စပ် စဉ်းစားမိပါတယ်။ ကျမတို့ အောင်အောင်မြင်မြင် ပြောင်းလဲဖို့ အတွက် လိုအပ်တဲ့ ဆာဗာက ဘာလဲ။ အပြောင်းအလဲကို လက်ခံဖို့ အတူတူလိုက်ပါ ပြောင်းလဲဖို့ အောင်အောင်မြင်မြင် ပြောင်းလဲနိုင်ဖို့ ဘာတွေ ပြင်ဆင်ထားဖို့လိုလဲ resource က ဘာတွေလိုတာလဲ။ ဦးစားပေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေက ဘာတွေလဲ။ ဘယ်သူတွေက ဘယ်လို တာဝန်ယူဆောင်ရွက်မလဲ စသဖြင့် စဉ်းစားမိပါတယ်။ အမြဲမဖြစ်မနေ စပြီး စဉ်းစားရမှာက နိုင်ငံတော်ရဲ့ မူဝါဒတွေက ဘာတွေလဲ။ ခုဆိုရင် ၂၀၁၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလက အတည်ပြုပြဌာန်းလိုက်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရေရှည် တည်တံ့ခိုင်မြဲပြီး ဟန်ချက်ညီသော ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု စီမံကိန်း (၂၀၁၈-၂၀၃၀) ဆိုတာ ရှိပါတယ်။ ဒီစီမံကိန်းဟာ အမိမြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ဘယ်လို ရည်ရွယ်ပြီး ဘာတွေကို ဆောင်ရွက်မယ် ဆိုတာတွေကို ဖော်ပြထားတာ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှု လိုအပ်ချက်တွေနဲ့ ကမ္ဘာ့အဆင့် စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးမှုလုပ်ငန်းစဉ်များနဲ့ ချိတ်ဆက်ထားတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်း၍ သာယာဝပြောသည့် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ ဖြစ်စေမည့် ကာလရှည် မျှော်မှန်းချက်ဖြစ်သည်နှင့် အညီ ငြိမ်းချမ်းစေနိုင်သော နိုင်ငံသားများ သာယာဝပြောစေရန် နှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်စေရေး ပန်းတိုင်သို့ရောက်ရှိရန် မည်သည်များကို မည်သူက လုပ်ဆောင်မည်ဟု ချမှတ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုအချက်များထဲမှ ယခု လောလောဆယ် ဖြစ်ပေါ်နေသော နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့ရောင်းချသည့် မြန်မာ့စိုက်ပျိုးရေး ထွက်ကုန်များနှင့် ပတ်သတ်သော အချက်များထဲမှ တစ်ချက်က်ို ဆွေးနွေးတင်ပြလိုပါတယ်။ ခေါင်းစဉ် နှင့် ပြန်ကိုက်ရရင် သာယာဝပြောသော နိုင်ငံဖြစ်ဖို့ အတူတူပြောင်းလဲကြချိန် မှာ လိုအပ်တဲ့ ဆာဗာများထဲမှ အပိုင်းလေး တစ်ခုအကြောင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။

မဏ္ဍိုင် (၂) သာယာဝပြောမှုနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အောက်မှာရှိတဲ့ ပန်းတိုင် (၃) က အလုပ်အကိုင် ဖန်တီးရေးနှင့် ပုဂ္ဂလိက ဦးဆောင်သည့် ဖွံ့ဖြိုးရေး ဖြစ်ပြီး အဲ့ဒီအောက်မှာ ထပ်ပြီး ဘာတွေ လုပ်မယ် ဆိုတဲ့  လုပ်ငန်းစဉ်တွေနဲ့ မဟာဗျူဟာရလဒ်တွေလည်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒါတွေဟာ နိုင်ငံတော်က ၂၀၁၇ ဇူလိုင်တုန်းက ချမှတ်ပြဌာန်းလိုက်တဲ့ စီးပွားရေး မူဝါဒအချို့နဲ့လည်း ပတ်သတ်နေပါတယ်။ ဒီထက်ပိုပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လည်း ကြည့်လို့ မြင်လို့ရပါတယ်။ ချုပ်ပြောရရင် အလုပ်အကိုင်ဖန်တီးရေးနှင့် ဘေးကင်းတဲ့ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံပြီး ပို့ကုန်မြှင့်တင်နိုင်ဖို့တွေပဲဖြစ်ပါတယ်။

စျေးကွက်ချိတ်ဆက်မှုနှင့် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်း တိုးမြင့်လာခြင်း ဆိုတဲ့ မဟာဗျူဟာရလဒ် ရလာဖို့ ဘာတွေ လုပ်ဖို့လိုသလဲ။ ဘယ်လိုအကောင်အထည်ဖော်မှာလဲ။ ဘယ်သူက ဦးဆောင်တာဝန်ယူမှာလဲ။ လိုအပ်တဲ့ resource တွေကို ဘယ်ကရမှာလဲ။ အခုဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်တွေနဲ့ စျေးကွက်ချိတ်ဆက်မှုဆိုတဲ့ ကိစ္စနဲ့ပြောရမယ်ဆိုရင်  ကိုယ့်နိုင်ငံက စိုက်ပျိုးရေး ထုတ်ကုန် အများစုက ဘယ်ကိုရောင်းနေသလဲ၊ ဘာကြောင့် ရောင်းနေသလဲ၊ အရည်အသွေးက ဘယ်လို အနေအထားမျိုးကိုရောင်းနေတာလဲ၊ စျေးကွက် အခြေအနေကဘယ်လိုလဲ ဆန်းစစ်ဖို့ လိုပါတယ်။

ဒါတွေကို ဆောင်ရွက်ဖို့ဆိုတာ အစိုးရက ဦးဆောင်ရမှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ Setting direction - စီးပွားရေး လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်သူ ပုဂ္ဂလိက ကဏ္ဍများ၊ တောင်သူများဆိုတာ ကိုယ်လုပ်ဆောင်နေတဲ့ လုပ်ငန်း တခု နယ်ပယ် တခုကိုပဲမြင်တတ်ကြတာများပါတယ်။ ဒီလိုဆိုတော့ big picture ကိုမြင်ဖို့၊ ရလဒ်တွေကို ဖော်ဆောင်ပေးဖို့ (delivering results) ဖြစ်ဖို့ setting direction လုပ်နေတာ၊ ဘယ်လို အကောင်အထည်ဖော်မယ်ဆိုပြီး လုပ်နေတာတွေက မှန်ကန်ရဲ့လား ဆိုတာ ပါဝင်ပတ်သတ်သူ (Stakeholder) များနဲ့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဆိုတော့ကာ သက်ဆိုင်သည့်ဌာနများ ဆိုတာလည်း ဖော်ပြထားတာတွေ့ရပါတယ်။ ဌာန တခုချင်းဆီ အလိုက် ဘယ်လိုတွေ လုပ်ဆောင် အကောင်အထည်ဖော်နေသလဲ၊ ဘယ်လို ပူးပေါင်း ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်နေသလဲ၊ ဘတ်ဂျက်ခွဲဝေချထားမှု က ဒါကိုရည်ရွယ်ထားသလား။

အချုပ်ပြောရရင်တော့ အလုပ်အကိုင် ဖန်တီးရေးနှင့် ပုဂ္ဂလိက ဦးဆောင်သည့် ဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုတဲ့ ရလဒ်ကို ရဖို့ ဘာတွေ ပြောင်းလဲဆောင်ရွက်ရမလဲ။ ပြောင်းလဲဖို့အတွက် ကဏ္ဍတခုဆီအလိုက် ဆာဗာက ဘာတွေဖြစ်မလဲ၊ ဒီဆာဗာက ပြောင်းလဲ ချင်သူတွေ၊ ပြောင်းလဲဖို့ အားထုတ်သူတွေ အမှန်တကယ် ပြောင်းလဲနိုင်ဖို့၊ ယုံယုံကြည်ကြည် လိုက်ပါဆောင်ရွက်နိုင်အောင် ဘာတွေပါဝင်ရမလဲ။

ပါဝင်ပတ်သတ်သူတွေအားလုံး ကြိုးစားအားထုတ်မှုများ ဖတ်ရ ကြားရပါတယ်။ ပိုမိုတိုးတက်အောင်မြင်ကြပါစေလို့လည်း ဆုတောင်းပါတယ်။